Het monument op het Pilsudski Plein
Een eenzame galerij
Het monument bevindt zich in de galerij die ooit de 2 symmetrische vleugels van het Saksische Paleis met elkaar verbond. Het was vroeger een van de meest prominente gebouwen van de stad, maar aan het einde van de Tweede Wereldoorlog heeft de Duitse Wehrmacht het vrijwel volledig in puin gelegd bij een vergeldingsactie. Hoewel er nog altijd plannen zijn het gehele paleis weer in oude glorie te herstellen – net als de overige delen van de stad die indertijd werden verwoest – zijn de werkzaamheden voorlopig beperkt gebleven tot de galerij met het graf. Op 8 mei 1946 werd het monument heropend, en toen zijn ook de urnen met de verse aarde van 24 recente slagvelden toegevoegd.
Erewacht
Een volksinitiatief
Al in 1923 legde een groep stadsbewoners een stenen plak voor het Saksische Paleis, om de naamloze soldaten te herdenken die vielen in zowel de Eerste Wereldoorlog als de daarop volgende Pools-Russische oorlog (1919-1921). Het paste in een ‘trend’: na het einde van de Eerste Wereldoorlog in 1918 doken er voor het eerst in de wereldgeschiedenis overal monumenten op voor de onbekende soldaat. Het initiatief vond weerslag bij generaal Władysław Sikorski, die erop toezag dat er in de 2 jaar die volgden een zorgvuldig plan kwam voor een monument dat onderdeel zou uitmaken van het paleis. Op 2 november 1925 was het zo ver: een kist met het stoffelijk overschot van een uitverkoren onbekende soldaat werd eerst naar de Johanneskathedraal gebracht voor een begrafenismis. Daarna is hij ter aarde besteld.
